İstanbul’un Fethine Panoramik Bakın

İstanbul, 556 yıl önce bugün fethedildi. Gündelik telaşlardan kurtarabilirseniz başınızı, Topkapı Şehir Parkı’ndaki Panoramik 1453 Müzesi’ne düşürün yolunuzu. Kendinizi bir savaşın içinde bulmaya hazırsanız tabii, üzerinden askerlerin düştüğü, ateş toplarının atıldığı surlar, devrilen atlar ve kılıç şakırtılarıyla çepeçevre kuşatılan bir müze bekliyor sizi…  
  
Son zamanlarda hiç hayret etmediyseniz, hiç merak etmediyseniz temkinli olun, dünyanın ilk tam panoramik müzesi büyülenme riski içeriyor.

Bu müzede İstanbul her gün yeniden fethediliyor

Panoramik 1453 Müzesi’nin bir kusuru var, o da çok kalabalık olması. Bu kusurda da kıvanç duyulacak bir yan var tabii, kapısında kuyruk oluşan kaç müzemiz var ki! Ziyaretçilerin, ziyaret defterine “Her şey çok güzeldi; ama içerisi çok kalabalıktı” diye yazdığı, yetkililerin “Mümkünse hafta içi gelin, sabah erken saatlerde ya da ikindiden sonra rahat gezebilirsiniz” yollu tembihler yaptığı kaç müzemiz var? Bunca rağbet gören bir müzeyi sağır sultan bile duymuş olmalı; ama biz yine de varlığından söz edelim, tellalların cümle âlemi müzeye davet ettiği gün ola ki, bir sevgili okurumuz, yurtdışındadır, öteki hasta yatıyordur, biri o sırada mutfakta bulaşık yıkıyordur, diğeri dosyaların arasına gömülmüştür. Evet, duymayanlar için bir kez daha, aşk ile “Artık bizim de panoramik bir müzemiz var hem de dünyadaki benzerlerinden daha özellikli bir müze.”

Bu müzeye niye gidelim?

Bilmek hakkımız, çoluk çocuğu toplayıp gittik diyelim, ne göreceğiz bu müzede? Projenin koordinatörü ve müzenin müdürü Haşim Vatandaş cevaplıyor sorumuzu: “Dünyada panoramik müzeler var; ama 1453 müzesi hem yatay hem de dikey olmasıyla ayrılıyor onlardan. Burada sadece duvarlar değil, kubbe de panoramanın bir parçası. Böylelikle, basamakları çıkıp panoramik resmin bulunduğu salona giren ziyaretçi, zaman makinesinin içinden geçip savaşın ortasına düşmüş gibi oluyor. İstanbul fethedilirken çekilmiş bir fotoğrafı görmek gibi heyecan uyandırıyor müze, şaşırtıyor, o gün surların birinden başınızı uzatsanız böyle bir manzara görebilirdiniz ancak.” Surlar ve bulutlu bir gökyüzüyle çepeçevre kuşatıldığınız platforma adım attığınız ilk anda ne hissedeceğinizi peşin peşin söyleyelim: şaşkınlık, hayranlık, coşku, merak…

Mehter marşı, top sesleri, kılıç şakırtıları… Surlardan ateş düşüyor, asker düşüyor, surlara tırmanan askerler şehit düşüyor. Atlar devriliyor, yaralılar taşınıyor, hocalar dua ediyor. Ve Fatih’i hiç böyle genç görmediniz. Fellini’nin resminde olduğu gibi 50 yaşında değil, 21 yaşında, atının üzerinde, surlara son hücumu yapan askerlerine emirler veriyor…

Müzenin belki en eğlenceli yanı, bulutların arasına gizlenmiş Fatih portresini keşfetmek. Yüzü tavana dönük, boynu yana eğilmiş onlarca insana hiç gülmeyin, birazdan siz de onların arasına katılacak ve bu mühim sırrı çözmeye çalışacaksınız.

Müşkülpesent bir ziyaretçiyiz biz, merak değil mi, soruyoruz, bu devasa, çerçevesiz, 360 derece açıldığı için sınırsız resim ve içindeki 10 bin figür, gerçeğe ne kadar uygun? Haşim Vatandaş sekiz kişilik ekibiyle çıkardığı işten hayli emin. “Çok araştırdık” diyor ve ekliyor: “Kendi kaynaklarımıza inince oryantalistlerin yanıldığı noktaları bulduk. En önemli kaynağımız 1453 sonrasındaki yüz yıllık dönemde yapılmış minyatürlerdi. Özellikle kıyafetlerde minyatürlerden çok faydalandık.”

Ziyaretçiler ilk etapta panoramik resmin bulunduğu salona girmek istese de, girişteki panoların ihmal edilmemesi gerekir. Fatih Sultan Mehmet’e ve İstanbul’un fethine ait resim, minyatür ve gravürlere bakmayı ve yazıları okumayı sona bırakabilirsiniz; ilk şaşkınlığı atlattıktan sonra; ama hayranlık ve coşkuyu kaybetmeden önce…

 

Nerede? Ne zaman? Ne kadar?

Panoramik 1453 Müzesi, Topkapı Şehir Parkı’nda. Hafta içi 09.00-19.00 – hafta sonu 09.00-21.00 arası ziyaret edilebiliyor; ama kalabalıktan bunalanlar hafta içi sabah 11.00’e kadar veya 16.00’dan sonra daha sakince gezebilir. Ücrete gelince gayet makul, sivil 5 lira öğrenci 3 lira. On kişiyi geçen gruplara indirim de yapılıyor.

Otantik kaynaklarına indik

Prof. Dr. Feridun Emecan, Panoramik Resim Danışmanı: Müzeyle ilgili hamaset yapıldığını söyleyenler emeğe saygısızlık ediyor. Eleştirenlerin konuyla alakalı bilgisi hiç yok. Panoramik resim, dönemin otantik kaynaklarına inilerek yapılmıştır. Boşluklar, o döneme en yakın şekliyle kapatılmıştır. Resim, bir günü ya da bir anı anlatmıyor, süreci gösteriyor. Birkaç olayı tek bir karede canlandırmaya çalıştık. Bazısı önce bazısı sonra gerçekleşen olayları bir resimde gösterdik. İstanbul fethi zaten büyük bir olaydır, panoramik resim de onu başarıyla canlandıran bir eserdir.

Eleştiriler zorlama ve uçuk

Erhan Afyoncu, Pano Danışmanı: İşin uzmanı tarihçilere danışarak böyle muhteşem bir müze yapılmasına rağmen, olumsuzluk bulanlar çıktı. İşin ilginci, tenkidi yapanların çoğu tarihle uzaktan yakından ilgili değil. Müzeyi hamaset müzesi olmakla, barış yerine savaşı öne çıkarmakla suçluyorlar. İstanbul’un 1453’te 53 gün süren ve oldukça kanlı geçen bir savaş sonrasında fethedildiğini bilmiyorlar mı? Savaş neyle anlatılır, nasıl izah edilir? Hamasetin, yani kahramanlığın, cesaretin olmadığı bir savaş var mı? Bir dergide, Brocquire’nin kitabındaki minyatürün “gemilerin karadan yürütüldüğünün en eski kanıtı’ diye sunulması tam bir komedidir. Müzeyi adam gibi gezip, panorama müzesinde kaç tane panoda bu minyatürün kullanıldığını görsünler de, ondan sonra yorum yapsınlar. Bir diğer eleştiride ise Ulubatlı Hasan’ın mevcut olmadığı hakkında yorum yapılıyor. Hâlbuki müzeyi gezen biri fetih panolarında Ulubatlı Hasan’ın isminin geçtiğini görür. Müzeyi gözleriniz kapalı mı gezdiniz! 
 
Haber: Ülkü Özel AKAGÜNDÜZ

Kaynak: Cuma