Mısır’da Asırlardır Kullanılan Türkçe Kelimelerin Sırrı

868’de başlayıp 1952 yılında son bulan süre zarfında Mısır’ın ideresi ya Türkler ya da Türk asıllı yöneticiler idame ettirmiştir. Dolayısıyla bu coğrafyada Türkçe tarihten bu yana kullanılan bir dil olarak önemini korumuştur.

Abbasiler döneminde, merkezi otorite zayıflayıncaya dek Mısır’ı Türk askerleri korumuştur. Daha sonra ise Abbasilerin zayıflamasını fırsat bilen dönemin Mısır Valisi Tolunoğlu Ahmet kendi ismi ile bir devlet devlet kurdu.

Tolunoğulları döneminde ise saray dilinin Türkçe olduğu düşünülmektedir fakat döneme dair günümüze ulaşan herhangi bir yazılı kaynak bulunmamaktadır.

Eyyubiler döneminde ise buna benzer bir süreç yaşanmış olup Türkler askeri ve siyasi anlamda önemli görevlerde bulundular. 1250 yılında ise Kıpçak kıtalarının komutanı Aybek, bir Türk devleti olan Memlük Devleti’nin kurucusu olarak tarihe geçti.

Pek Çok Türkçe Eser Mevcut

Ardahan Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Araştırma Görevlisi Fatih Kurtulmuş, Mısır’daki Türklerin çoklukla Karadeniz’in kuzeyinden bulunan Kıpçak boylarından olduğunu, ayrıca Bizans kaynaklarında “Kuman”, Arap kaynaklarında “Deşt-i Kıpçak” veya “Kıfçak” olarak geçtiğini söyledi.

Kurtulmuş, Memlük Devleti’nin kuruluşundan 1517 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından yıkılmasına kadar olan dönemde pek çok Türkçe eserin meydana getirildiğini anlattı.

Bu dönemde meydana getirilen eserler literatürde Memlük Kıpçakçası olarak adlandırılır. Bu eserler; sözlük ve gramerler, dini kitaplar, askerlikle ilgili kitaplar ve edebi eserler olmak üzere dört ana grupta toplanır.

Neşredilen eserler incelendiğinde, genellikle Türkçeyi öğretmeye yönelik gramer eğitimi ve sözlük mahiyetinde olduklarını belirten Kurtulmuş, bu eserler sayesinde Türkçeyi öğrenen Mısırlıların da devlet yönetiminde farklı yerlere gelebilmelerini sağlama amacı güdüldüğünü belirtti.

Mısır’da bulunduğu iki yıllık süre zarfında çeşitli araştırmalarda bulunan Kurtulmuş, atçılık, okçuluk ve fıkıh ile ilgili eserlerin, dönemin sultanları tarafından Türkçe’ye tercümelerinin yaptırıldığını ifade etti.

Osmanlı Sonrası Kültürel Etkileşim

Mısır’da Osmanlı hakimiyetinin başlanması ile birlikte birçok entelektüel ve aydın Kahire’den İstanbul’a gelirken, İstanbul’dan da Mısır’a giti. Dolayısıyla ciddi anlamda bir kültürel etkileşim oldu.

Bugün başta Mısır Milli Kütüphanesinde ve çeşitli kütüphanelerde çok sayıda Osmanlı Türkçesi yazma eser bulunuyor. Ayrıca geçtiğimiz yüzyılın başına kadar Ezher camisi içerisinde Revak-ı Türki kısmı bulunmaktaydı ve burada aktif olarak Türkçe eğitimi devam ediyordu.

Günümüzde Mısır Milli Kütüphanesi başta olmak üzere, farklı kütüphanelerde bir çok Osmanlı Türkçesi yazma eserler bulunmaktadır. Bunun yanısıra yakın bir döneme kadar Ezher Camii’nin Revak-ı Türki kısmı mevcuttu ve burada Türkçe eğitimi verilmeye devam edililiyordu.

Mısır’da Mehmet Ali Paşa dönemi ve ardından hızla yükselen Türk kültürü dil, eğitim, kültürel ve askeri alanlarda bölgede uzun süre etkisini gösterdi. Bulak matbaasında pek çok Osmanlı Türkçesi eser basıldı.

“Etkileşimin Nedeni Asırlar Süren Beraberlik”

Mısır Ayn eş-Şems Üniversitesi Doğu Dilleri Bölümü Türkoloji Fakültesi öğretim görevlisi Dr. Ahmed Abdullah Necm, Tolunoğulları devletinden çok daha uzun yılar önce başlayan Türk-Mısır ilişkilerinden dolayı bir çok alanda etkileşim yaşandığını ifade etti.

Türklerin Mısır’a geldiği ilk dönemde dil konusunda sıkıntı yaşasa da zamanla Arapça öğrendiklerini belirten Necm, her iki dilin de birbirinden etkilendiğini, özellikle de Mısır halk diline (ammicesine) bir çok Türkçe kelimenin yerleştiğini belirtti.

Bu konuda bir araştırma yaptığını ve hala Mısır halk dilinde kullanılan Türkçe kelimeleri yayınladığını da hatırlatan Necm, bu etkileşimin asırlarca süren beraberliğin bir sonucu olduğunu belirtti.

Mısır halk dili üzerine kapsamlı bir araştırma yapan Necm, halen yerel dilde kullanılan Türkçe kelimelerin yayınlanan eserlerde yer aldığını, bu durumun yüzyıllar boyunca süregelen birlikteliğin bir neticesi olduğunu dile getirdi.

Mısır’da Türkçeye Büyük İlgi

İki ülke arasında dönem dönem yaşanan siyasi gerilime rağmen, Ortadoğu ülkeleri içerinde Türkçe’ye en fazla ilgi Mısır’da gösteriliyor. Kahire Yunus Emre Enstitüsü taleplere karşılık vermekte zorlandığı için her sene kursiyerlerin kontenjan sayılarını artırmak zorunda kalıyor.

Mısır

İnternet üzerinden alınan hizmet veren “Uzaktan Türkçe” programında ise Mısır dünyada birinci sırada yer alıyor.

Mısırlı ve Türk uzmanlar, Mısır’da hala kullanılan Türkçe kelimelerin yanı sıra Mısır halkının Türkçe’ye duyduğu ilginin esrarının bin 150 yıllık birliktelikte saklı olduğunu açıklıyor.

Abla, oda, oyma, balta, birinci, doğru, dolap, boya, köprü, yağma, bölük, kaka, kopça, basma, baltacı, belli, alaca, toz, tavşan, demir, gaga, fırtına, fişnek, memur, zar zor.
Bu kelimeler Türkçe’de sözlükteki ilk anlamıyla kullandığı gibi anlamlarını korusa bile şekil itibariyle değişime uğrayan kelimeler de  vardır;

Karagöz: Mısır halk Arapçasında ‘aragoz’ şeklinde söylenen bu kelime, gölgeoyunu için kullanılmakta. 
Tembel:Mısırda halk arasında ‘tenbel’ şeklinde söylenilen bu kelime, aynenTürkçedeki gibi tembel manasına kullanılmakta. 
Ağabey: Mısırda ‘abeh’, ya da ‘abih’ şeklinde söylenenmekte, Türkçedeki aynımanasıyla kullanılmaktadır. 
Çadır: Mısırda ‘şadır’ şeklinde ifade edilmekte. 
Çekiç: ‘şakuş’ şeklinde ifade edilmekte. 
Çanta: ‘şanta’ şeklinde ifade edilmekte.
Kazan: ‘ezan’ şeklinde ifade edilmekte.
Yalancı: ‘halenci’ şeklinde ifade edilmekte. 
Yoldaş: ‘eldaş’ şeklinde ifade edilmekte. 
Zincir: ‘cenzir’ şeklinde ifade edilmekte.

Mısır halk dilinde kullanılan kelimeler: Ahmed Abdullah Necm

mısır alfabesi
Mısır Alfabesi ve GENÇ YOLCU karakteri

Mısır Dilinde İsminizi yazmak ister misiniz ? Bu linki tıklayarak haberimize ulaşabilirsiniz.

Kaynak: AA 

Bu yazımızı okuyan 11.990. takipçimizsiniz.

Ömer Faruk Yıldız

1992 Kahramanmaraş doğumlu. İlk, orta ve lise eğitimini Darende'de tamamladı. Selçuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümü mezunu. Hobileri arasında masa tenisi, seyahat ve sinema bulunmaktadır. Uzunca bir süredir Beşiktaş taraftarı.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir