Soğuk savaş Ortadoğu’ya mı dönüyor?
Rusya’nın Suriye tutumu ile Polonya ve Slovakya’ya Amerikan ‘füze kalkanı’ kurulması arasındaki ilişki nedir?Amerikan uçak gemisinin Süveyş Kanalı’yla Hint Okyanusu’ndan Ortadoğu’ya yönelmesi ile Rus savaş filosundan bir geminin İstanbul Boğazı’ndan Ortadoğu’ya varması arasında ne ilişki var? Türkiye’de Amerikan-NATO füze kalkanı sisteminin kurulmasının Rusya ile İran arasında nükleer işbirliğinin genişletilmesi arasında nasıl bir ilişki var? Sonra Başkan Medvedev’in Doğu Avrupa’daki yeni Amerikan füze ağıyla mücadeleye hazırlık için yaptığı Rus tehditleri ile bütün bu hareketlenmeler arasındaki ilişki nedir? Bu durum soğuk savaşın yeniden siyasî ve askerî olarak dönmeye başladığı mesajı vermiyor mu?
Rusya yeni parlamento seçimlerine sahne oldu. Birleşik Rusya Partisi 77 sandalye kaybetmesine rağmen ABD bu seçimleri şaibeli olarak niteledi. Bu suçlama Başkan Putin’in meşruiyetini ve güvenilirliğini yaralamış oldu. Uluslararası sorunlara yaklaşımlarında esnek ve ılımlı olarak nitelenen Obama başkanlığında ABD böyle tutumlar sergiliyorsa acaba Beyaz Saray’a Newt Gingrich gibi sağcı Cumhuriyetçi Parti’den bir başkan gelirse bu tutum nasıl olur kim bilir? Gingrich eski başkanlardan Ronald Reagan’dan dahi aşırı görülüyor.
Gingrich’in daha önce Başkan Reagan’ın yükselttiği ve Rusya’yı ‘şeytan’, ‘Yecüc ve Mecüc’ün toprağı’ diye nitelediği söylemi yükselttiği biliniyor. Bu isim Beyaz Saray’a gelebilecek şansı en yüksek Cumhuriyetçi aday. Bu yüzden Arap dünyası Kremlin’de Putin veya Beyaz Saray’da Gingrich gibi iki kutbun çekişeceği yeni dünya ile nasıl ilişki kuracağını şimdiden düşünmeli.
Arap dünyası soğuk savaş yılları boyunca Amerikan ve Sovyet kutuplarının en önemli çekişme sahalarından biriydi. Sovyetler’in dağılması, birçok devlete parçalanması, komünizmin çökmesi, Berlin Duvarı’nın yıkılması ve Almanya’nın birleşmesi, soğuk savaştaki Amerikan zaferini somutlaştırmıştı. İsrail, ABD ile stratejik koalisyonu gereği kendisini zaferin parçası, Arap dünyası (en azından bir kısmı) Sovyetler’le stratejik koalisyonu gereği kendisini mağlubiyetin parçası gördü.
Yeni dünya düzeni tek kutup temelinde kuruldu ancak uzun yaşamadı. Oğul Bush yönetiminin işlediği büyük hatalar Amerikan emellerine büyük zararlar verdi. Sonra mali kriz bu emellere öldürücü darbe vurdu. Eşzamanlı olarak Rusya, petrol ve gaz fiyatlarının yükselmesinin ve bu malların Avrupa’ya ihracat hacminin artmasının sonucunda yeniden canlandı. Şu an gelişmiş sanayi ülkeleri arasında zirveye çıkmaya hazırlanan Çin de güçlendi. Böylelikle ABD soğuk savaş sonrası düzen üzerinde tek başına egemen olmak gibi tarihî bir fırsatı kaçırdı.
Bütün bu değişiklikler soğuk savaşa yeniden dönülmesine sebep oldu. Ortadoğu Arap dünyasında esen değişiklikler ‘Arap Baharı’, İran nükleer dosyası ve Arap-İsrail çekişmesi kanalıyla bir kez daha bu savaşın temel sahasını oluşturacak. Arap Baharı’nın dayattığı değişiklikler, Kremlin ile Beyaz Saray arasındaki artan rekabete-çekişmeye doğrudan yansımaktadır. Her ikisi de yeni Arap güçleri toplamaya veya kendileriyle koalisyon içindeki eski güçleri muhafaza etmeye çalışıyor. Söz gelimi ABD, Mısır’daki değişimleri kendisine çekmeye çalışırken Rusya, müttefiki Suriye’yi savunmaya çalışıyor.
Soğuk savaş henüz başlarda ve koalisyonlar birçok değişikliklere rağmen sarsılıyor. Yalnız tek değişmeyen bir yanda Amerikan-İsrail koalisyonu, diğer yanda Rus-Suriye koalisyonu. Esasında Rusya Saddam’dan sonra Irak’ta ve Kaddafi’den sonra Libya’daki müttefiklerini kaybetti. Bölgedeki son müttefiki Suriye’deki rejimi kaybetmeye hazır değil. ABD, Başkan Obama’nın Filistin sorununa adil çözüm için verdiği sözlerden cayması sonrası Arap dünyasındaki güvenilirliğini kaybetti.
Burada İran nükleer dosyası da kullanılmaktadır. Rusya, İran’a yönelik uluslararası boykota karşı çıkarak ve nükleer tesislerini çalıştırması için ihtiyaç duyduğu mühimmatları vererek Arap müttefikleri kaybını İran’la telafi etmeye çalışıyor. ABD, Araplar nezdindeki güven kaybını İran nükleer silahlanmasına yönelik Arap endişesine anlayış göstererek bu güveni kazanma girişimiyle telafi etmeye çalıyor.
Yeni soğuk savaş çerçevesinde bölgesel eksenlerden konuşmak için henüz erken. Arap Baharı olaylarının yol açacağı eğilimlerde ve dolayısıyla koalisyonlardaki değişimleri beklemekle birlikte Ortadoğu, yeni soğuk savaşın iki kutbu Rusya ve ABD açısından oldukça önemli kutuplaşma noktası olarak kalacaktır.
Mısır gazetesi Eş Şuruk 11 Aralık 2011
