Neden ‘Turkey’?

İnternet bir yandan bir sürü saçmalığa, pisliğe ve soruna yol açıyor. Ama bazen de inanılmaz bilgi kaynağı ve iletişim sağlıyor. Geçtiğimiz günlerde kim olduğunu bilmediğim bir kişiden bir mesaj geldi. Aşağıya özetleyerek aktaracağım. Konusu, bizim toplumca oldukça hassas olduğumuz, ama aslında gerçekten ilginç bir konu.

Ülkemize İngilizce’de ‘Turkey’ denmesine, bu sözün hindi anlamına gelmesi ve hindi ile ilgili bir sürü kötü espri ve yorum yapılabilmesi nedeni ile olacak, karşı çıkıp ülke adını ‘Türkiye’ olarak değiştirdik. Tabii bunu yapabiliriz de, başkaları bizim tersimize, bazı şeyleri araştırmaya meraklı olduklarından alternatif yorumlar da gelebiliyor.

Giancarlo Casale adlı, ABD’de oturan bir kişi, araştırma sonucu aşağıdaki bilgilere ulaşmış. Bu kişi hindiye İngilizce’de verilen ‘turkey’ adının neden bir ülkenin adı ile aynı olduğunu merak etmiş. Aslında hindinin çok Amerikan bir hayvan olduğunu düşünmüş (çünkü ABD’de Thanksgiving yani şükran gününde hindi yenir, Benjamin Franklin’in de, hindiyi şu andaki ABD kartalı yerine ulusal sembol yapmaya uzun süre uğraştığı da biliniyor). Neden hindi ‘turkey’ adını almış merakı, kahramanımızı başka dillerde araştırma yapmaya itmiş.

Brezilyalı arkadaşı ona Portekizce’de hindiye ‘peru’ dendiğini anlatmış (tuhaf, bu da bir ülke!). Bunun üzerine bir Türk arkadaşına ‘Siz bizim turkey dediğimiz hayvana ne dersiniz?’diye sormuş. Hindi cevabını alınca da, ‘Yahu bu da Hindistan’dan gelme demek, bu da farklı, ama gene bir ülke adı!’ diyerek merakla başka dillere doğru uzanmış. Arapça’da hindi ‘Etyopya kuşu’ adını taşıyormuş, Yunanca’da ise gallapoula, yani ‘Fransız kızı’ anlamına geliyormuş, İranlılar ise hindiye ‘bukalemun’ adını vermişler. Fransızlar ise hindiye ‘dinde’ diyorlarmış, yani aynen bizim gibi Hindistan’dan gelen, yani hindi kökenli anlamında! Derken Almanca ve Rusça’da yapılan incelemede de Hindistan’dan gelme anlamı bulunmuş. Hindistan vatandaşı olan bir Bengalli aileye, bu kuşa Hintçe’de ne dendiğini sorunca da ‘Hintçe’de bizim hindiye kendi dilleri cinsinden bir ad verilmediğini öğrenmiş. O ülkede hindi olmadığı için isim de vermemişler ve İngilizce’den alınma turkey adını kullanıyorlarmış.

Bir İtalyan ile konuşarak İtalyanca’da hindiye ‘tacchino’ yani sadece kuş adının verildiğini öğrenirken de, İtalyan arkadaşı ona, birden hatırlayarak ABD’den gelen mısır için ‘grano turco’ yani Türk buğdayı adını verdiklerini söylemiş. Yani ortaya gene Türkiye çıkmış. Bu durumda son çare olarak bir Türk arkadaşa müracaat edince de bizim mısır kelimemizi öğrenmiş (dikkat edilirse bu da bir ülke adı)!

Bu durumda kahramanımız Harvard Üniversitesi’nde öğretim üyesi, filolog ve Türki diller uzmanı Profesör Şinasi Tekin ile temas kurarak bilimsel bir açıklama peşine düşmüş. Onun açıklaması biraz daha farklı. Şinasi Bey, Amerika bulunmadan çok önce İngilizler’in ülkemizde çulluk denen ve hindiden küçük ama eti çok güzel kuşun farkına vardıklarını ve bu kuşu ülkemizden ihraç ettiklerini belirtmiş. Ama sonra İngilizler Amerika’ya gelince, hindiyi görüp çulluk ile karıştırdıklarından adına önce ‘Turkey bird’ yani Türkiye kuşu dediklerini, sonra da kısaca ‘turkey’ dendiğini anlatmış.

Ancak başka ülkelerde hindi denen kuşun Amerika’dan geldiği bilindiğinden Hindistan, Peru, Etyopya kuşu gibi isimler takılmış. Çünkü birçok ülkede Yeni Dünya (veya bugünkü adı ile Amerika), coğrafya bilgisi zayıflığı nedeni ile o zaman Hindistan veya adı geçen diğer ülkeler sanılıyormuş.

Tabii hindi Amerika’dan ihraç edilmeye başlanınca da, başta biz Türkler olmak üzere herkes çulluğu unutmuş, ama ‘turkey’ adı baki kalmış.

Toplumsal alınganlık konusu olacak bir şey yok galiba!

Deniz Gökçe – Akşam