Müzik ve İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri

İnsan yavrusunun daha ana karnında iken annesinin kalp atışlarından etkilendiği ve doğum sonrası bu bildik sesi yeniden duymanın bebek üzerinde rahatlatıcı etki yaptığı belirtilmektedir. Nitekim yapılan deneylerde, banda alınmış olan kalp atış seslerinin dinletildiği bebeklerin ninni dinletilenlere oranla daha çabuk uyudukları gözlenmiştir. bu da insanın daha doğmadan önce bazı müziksel öğelere karşı duyarlılık göstergesinin bir kanıtı olarak kabul edilebilirliği saptanmıştır. müzik, ilk çağlarda bu yana neşe ve teselli aracı olarak sıkça kullanılmıştır.

Müziğin insan duyguları üzerindeki etkilerin fark edilmesi, tıbbi amaçlı kullanılması müzikle tedaviyi gündeme getirmiştir. bunun canlı kanıtını yaşayanlardanım. İzmir de 1997 senesinde bozyaka ssk devlet hastahanesinde doktor, hemşire ve hastalardan oluşan bir koro kurup şefliğini yaptığımda hastaların müzikle nasıl moral ve dinçlik kazandıkları hızla iyileştiklerini müşahade ettim. aynı zamanda yine İzmir de bu tecrübeyi edindikten sonra şizofrenler derneğinde t.s.m. korosu kurup bu insanlara müzikle destek ve moral vererek onlarında tedavilerini bu yolla sağlanmasını araştırmalarım ve çelışmalarımda gözlemledim ve halen devam etmekteyim.

Müzik eskiden Yunanistan’da sara ,zeka azlığı, neşesizlik moralsizlik, kriz, felç, ve kekemeliklerde, depresyon gibi hastalıklarda iyileştirmek için kullanılmıştır. 1994 yılında izmir gürçeşme zübeyde hanım huzur evinde yaşlılardan kurmuş olduğum t.s.m korosunda birçok konserler vererek, insanların sağlığına katkılar kattık. bu koromuzu bir gün çeşme beledeiye başkanı nuri ertan beyefendi çeşme ılıca oteline davet etti orada konser verdiğimizde sahneye çıkıp bizleri kutladı ve bu çalışmaların aynını isviçrede senetoryumda hastalardan kurulu müzik korosu kurulduğu ve orda yatan beyin hastası birçok insanın türk müziği sazlarından ” ney ” sesiyle hastaların tedavi edildiğini gördüğünü anlatmıştı. demekki müzik ruhun gıdasıdır diye atalarımız boşuna dememişler ve tasdik etmişlerdir.

Müzikle tedavinin yer aldığı ilk osmanlı hasatanelerinde 1396 yıllarında bursada kurulan yıldırım beyazıt dar-ül şifası 1484 te edirne de kurulan ıı. beyazıt dar-ül şifa hastaneleri ve yavuz sultan selim’in kilis’te mecidabık zaferini kazandığı vakit burada bir mevlevihane kurdurup musıkiyle hasta olan yeniçerilerinin tedavi edildikleri tarihte rivayet edilmiştir.

Müziğin insan duyguları üzerindeki etkisinin zamanla teknolojideki gelişmelere parelel olarak giden sağlık sektöründe de modern tıpta da önemli yere sahiptir. doktorlarımız hatta bakanlarımız ve bazı bürokratlarımız beste yapıp veya şarkı sözleri yazmak gibi uğraş vermişlerdir bunlardan bestekar prf.doktor alaaddin yavaşça ve güfte yazarı bakan yılmaz karakoyunlu v.b. gibi.

Osmanlı devleti zamanında ezanların bile güzel sesli imam veya insanların düzgün bir makamla okunması için çaba göstermişlerdir. örneğin ezanlar :

seher vakti ………………… saba makamında okunur
öğle vakti …………………… rast veya nihavent makamında okunur
ikindi vakti …………………. uşşak makamında okunur
akşam vakti ………………… hüzzam veya segah makamında okunur
yatsı vakti…………………….. buselik veya zirefkend makamında okunur

O zamanki padişahların musikiye tutkunluğu ve saraydaki musiki humayunda bulunan besteci ve sazkarların disipline edilerek makamla çalışıp makamla söylemelerine titizlik gösterilmiş olup halayık ve cariyelerin bestekarlar tarafından müzik dersleri verilmesi ” dede efendi, hacı arif bey, hacı sadullah ağa, v.b. gibi ” üstadların tarihte belge edilerek filmlere konu olduğu müşahade edilmiştir.

10. yüz yılda farabi tarafından hastalıklara iyi gelen makamlar arasındaki ilişki şu şekilde oluşmuştur.

rast makamı …………………. : neşe ve huzur verir
rehavi makamı ………………. : sonsuzluk fikri verir
saba makamı ………………….. : hüzün ve elem verir
nihavent makamı …………….. : lezzet ve ferahlık verir
uşşak makamı …………………. : gülme hissi verir
mahur makamı …………………. : cesaret ve kuuvvet verir
hüseyni makamı ……………… : sukunet ve rahatlık verir
hica makamı …………………. : tevazü ve coşku verir
zirgüle makamı ……………… : uyku verir
buselik makamı ……………….. : kuvvet ve erk verir
ısfahan makamı ………………. : kaabiliyet ve güven verir
büzürk makamı ………………….: korku ve kasafet verir ( örneğin; yabancı film müziklerinde çaykoski nin eserleri gibi )

Hastalıkların tedavisinde hastalıklara göre kullanılan makamlar şu şekildedir.;

ras makamı………………….: baş ve göz ağrılarına iyi gelir
ırak makamı………………….: korku ve durgunluk halleri verir
ısfıhan makamı……………….: unutkanlık hastalığı verir
zirefkend makamı……………: sırt ve mafsal ağrılarına iyi gelir
rehavent makamı…………… : baş ağrısı ve kan hastalıklarına iyi gelir
büzürk makamı ……………….: ateş hastalıklarına iyi gelir
neva makamı……………………: kadın hastalıklarına iyi gelir
zirgüle makamı……………….: kalp hastalıkları ve uykusuzluğa iyi gelir
hicaz makamı………………….: bağırsak hastalıklarına iyi gelir
uşak makamı…………………..: uykusuzluğa iyi gelir
hüseyni makamı………………: kalp karaciğer ve mide,sıtma hastalıklarına iyi gelir
buselik makamı………………: bel ağrılarına iyi gelir
istefan makamı …………….. : zihin hastalıklarına iyi gelir

Dinlediğimiz müziğin türü ne olursa olsun keyif alıyorsak gerisini pek önemsemeyiz bazı hastalıklara iyi geldiği ise hiç aklımıza gelmez. eski kaynaklara göre türk sanat müziği makamları pek çok derde deva olduğu yukarıda açıklamış olduğum göz önünde bulundurulması gereken bilgilerdir. hatta ve hatta bizzat şahsımın nezdinde vuku bulan bir olayı size nakletmek isterim.

1982 yıllarında kilis’te bulunduğum yıllarda şimdi merhum olan şeyh canbolat beyin torunu hadi canbolat beyle tanışma şerefine nail oldum. bu muhterem dindar ve dededen gelen şeyh kispesinin ünvanını almış müridleri olan bir zat idi sesinin güzelliği kuran ,mevlüt kaside okuması mevlevi ve tasavvuf musikisini bi hakkın icra etmesi bende hayranlık uyandırmıştı. ozamanlar memleketim kiliste ney üfleyen sayılı kişilerden biriydim. bir gün beni yanına çagırttı gittim. yanındaki bir müridinin beyin hastası olduğunu yani halk arsında sara veya deli diye adlandırdımız birine devamlı aralıklarla ney üflememi rica ettiler.

Emir telaki edip onu kırmayarak evlerindeki bahçede bu hastaya sıkmayarak akşam gün batarken ney taksimleri yaparak onu tedavi ettik belki inanmıyacaksınız ama . bir süre sonra o arkadaşımızda iyileşme belirtileri baş gösterdi.ve bu olayda müziğin ne kadar güçlü ne kadar evrensel nelere müktedir olduğunu gözlerimizle gördük. la. müziğin insan hayatında ne kadar önemli bir yeri olduğunu biliyoruz bunun yanı sıra şarkı ve türkülerin yapı taşları olan şiirlerinde insan yaşamında çok önemli yer tutması bilinen bir gerçektir.