Ahşabı Sabırla Mayalamak KÜNDEKÂRÎ Sanatı
Kündekârî sekizgen, beşgen, yıldız gibi geometrik şekillerde kesilmiş küçük ahşap parçalarının çivi ve tutkal yardımı olmaksızın yalnızca birbirlerine geçirilmeleriyle düz yüzeyler elde etmeyi amaçlayan bir tekniktir. Böylece nem ve ısı değişikliği sebebiyle yekpâre ağaç levhalarda görülen eğrilme ve çarpılmalar önlenir. Tercih edilen ağaç türleri öncelikle ceviz, meşe, şimşir, armut, abanoz ve gül ağacıdır. Tekniğin temeli küçük ağaç parçalarının damarları, dolayısıyla eğrilme yönleri birbirine zıt gelecek şekilde yivler ve girinti-çıkıntılarla birleştirilmesi esasına dayanır. Genellikle parçaları çerçeveye alan çıtalarla kenar tahtaları ve göbekler oyma-kabartma arabesk motiflerle, bezen de sedef kakmalarla süslenmiştir.
Daha çok kapı, pencere ve dolap kanatlarıyla minber ve kürsülerde uygulanan kündekârî’nin en güzel örnekleri XII. yüzyılda Mısır, Suriye-Filistin ve Anadolu’da hâkim olan Türk-İslâm sanatlarında, sonraki yüzyıllarda ise sadece Anadolu’da görülür (XVI. yüzyıla kadar). Erken örneklerin başlıcaları arasında Suriye-Mısır’da Sayda Nefîse Hatun (1138-1145) ve Rakaya (1155) camilerinin mihrapları ile Sâlih Talayî Camii’nin kapısı (1160), Eyyûbî dönemine tarihlenen İmam Şâfiî’nin sandukası (1211), Melik Sâlih Türbesi’nin kapısı (1249-1250) ve İbn Tolun Camii’nde Sultan Lâçin’in minberi (1296) bulunmaktadır. Anadolu’daki erken örnekler arasında da Konya Alâeddin Camii (1155-1156), Aksaray Ulucamii (XII. yüzyıl), Harput Sâre Hatun Camii (XII. yüzyıl), Siirt Ulucamii (XIII. yüzyıl), Birgi Ulucamii (1322), Malatya Ulucamii (1376-1377), Bursa Ulucamii (1399), Manisa İvaz Paşa Camii (1484) ve Niğde Sungur Bey Camii (XVI. yüzyıl) minberleri yer almaktadır.Konya Alâaddin Camii Minberi
Kündekâri minber, caminin en önemli unsuru. Selçuklu ahşap işçiliğinin en zarif örneklerinden olan bu eser, Ahlatlı Mengim Begi adlı bir usta tarafından 1155 yılında yapılmış. Olağanüstü güzellikteki bu minber gerçekten tam anlamıyla bir şaheser. Abanoz ağacından ve geçmeli tekniğiyle yapılmış. Hiç çivi kullanılmamış ve yaklaşık 9 asırlık bir minber olma özelliğini taşımaktadır.
Sivas Divriği Ulu Camii Minberi
Dünyanın en uzun ömürlü ağacı olan abanoz ağacından yapılan minber, cami ile yaşıt olup bugün hala orijinalliğini korumakta ve kullanılmaktadır. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında yapılmış minberler arasında kündekâri tekniğinin şaheserlerindendir. Minberi yapan usta, minberin birleşim noktalarında tahta çivi, mukavemetini artırmak istediği noktalarda ise demir çivi kullanmış ve bu çivilerin başlarını da gizlemiştir. Bu minber ağaç işlemeciliğinde kullanılan dört stilin bir arada bulunduğu önemli eserlerden biridir. Minber üzerindeki yazı kuşaklarında, 3’ü kitabe, 18’i de âyet-i kerime ve hadis-i şerif olmak üzere 21 adet Arapça metin mevcuttur. Yazılar Selçuklu Sülüsü olarak tabir edilen yazı türüyle yazılmış olup bitkisel motiflerle bezenmiştir. Yaklaşık 12-13 yılda yapılan minberin ustası Tiflisli İbrahim oğlu Ahmet, ismini mihrap tarafındaki on iki gen yıldız içerisine işlemiştir.
Bursa Ulu Camii Minberi
Sert ceviz ağacından, hiç çivi ve yapıştırma malzemesi kullanılmadan geometrik parçalar birbirine geçirilerek yapılmıştır. Minber İslâm sanatında, Selçuklu üslubundan Osmanlı üslubuna geçiş döneminin bir şaheseridir.
Minberin giriş kapısının üzerinde ki kitabede altın yaldızla Osmanlıca olarak, Yıldırım Beyazıt Han tarafından hicri 804 (miladi 1402) yılında yaptırılmıştır, ibaresi yer almaktadır. Minberi yapan usta Hacı Abdülaziz oğlu Mehmed’dir.
Minber bütünüyle kainatı sembolize ediyor. Güneş Sistemi’nin kabartma formlarla işlendiği bir alan mevcuttur. Gezegenlerin her biri yörünge hareketleriyle birlikte küresel kabartma motifler halinde minbere işlenmiştir.
